W Tax&Tech Kraft często zdarza się nam pracować z planami programów motywacyjnych (przede wszystkim plany opcji na akcje) i okazuje się, że kwestie podatkowe stają się przynajmniej równie istotne, jak kwestie czysto prawne. A chodzi mianowicie o moment kiedy pojawią się podatki do zapłacenia w związku z realizacją programu motywacyjnego.
Typowy plan opcyjny obejmuje samo przystąpienie danego uczestnika do planu, uzyskanie prawa do nabycia określonej ilości akcji (vesting), nabycie akcji przez uprawnionego uczestnika (pracownika), a następnie sprzedaż tych akcji. Przepisy ustawy o PIT szczegółowo regulują moment w którym pojawi się podatek do zapłaty w stosunku do programów motywacyjnych adresowanych do pracowników i organizowanych przez spółki akcyjne (w tym przypadku, przy spełnieniu warunków wskazanych w przepisach PIT, podatek pojawi się na etapie sprzedaży akcji). Brak jest natomiast przepisów bardziej szczegółowo regulujących moment opodatkowania planów opcyjnych w pozostałych przypadkach, a przede wszystkim, w przypadku uczestników planów opcyjnych nie będących pracownikami (dotyczy to w szczególności osób współpracujących na podstawie umów B2B).
Stanowisko organów podatkowych jest od wielu lat praktycznie niezmienne. Według organów podatkowych, dochód do opodatkowania powinien pojawić się dwukrotnie. Na etapie nabycia akcji w wykonaniu opcji (lub innego instrumentu uprawniającego do nabycia akcji), jak również na etapie sprzedaży akcji. Tutaj pewnym uzasadnieniem jest fakt istnienia przepisów ustawy o PIT odraczających moment opodatkowania pracowników, o których wspomnieliśmy wyżej.
Również stanowisko sądów administracyjnych jest od wielu lat praktycznie niezmienne i odmienne od stanowiska organów podatkowych. Według sądów administracyjnych, samo nabycie nieodpłatne (czy też częściowo odpłatne) akcji przez uczestnika planu opcyjnego (niezależnie od tego czy jest pracownikiem czy też jego uczestnictwo w planie wynika z innego tytułu) w wyniku realizacji uprawnień wynikających z planu, nie skutkuje powstaniem obowiązku zapłaty PIT. Argumentacja sądów opiera się tutaj na założeniu, że do momentu sprzedaży akcji, brak jest pewności czy akcje nabyte w ramach planu opcyjnego wygenerują jakikolwiek dochód (takie stanowisko zaprezentował niedawno WSA w Gliwicach w orzeczeniu o sygn. I SA/Gl 1500/22 czy też NSA w orzeczeniu ze stycznia 2024 r. o sygn. II FSK 452/21). Tym samym, zdaniem sądów, PIT do zapłaty powinien pojawić się dopiero na etapie sprzedaży akcji przez uczestnika planu opcyjnego.
Różnice w stanowiskach organów podatkowych i sądów administracyjnych zapewne pozostaną nierozwiązane jeszcze długo, a przedsiębiorcom pozostaje konstruowanie planów opcyjnych tak, aby maksymalnie ograniczyć ryzyko podatkowe. A zespół Tax&Tech Kraft w tym pomaga.
